Als we niets doen wordt de kloof tussen arm en rijk alleen maar groter, met alle gevolgen van dien. Is een basisinkomen de oplossing? Al eeuwenlang kent het idee voor- én tegenstanders. Het NIBUD en het Centraal Plan Bureau (CPB) hebben nu concrete voorstellen doorgerekend en komen unaniem tot de conclusie dat een basisinkomen haalbaar en betaalbaar is én kan bijdragen aan een nivellering van de toenemende inkomensverschillen.
De feiten: op dit moment heeft 1% van de wereldbevolking twee keer zoveel vermogen als de overige 99%. Die kloof wordt elke dag groter. Economische achterstand betekent ook achterstand op andere gebieden, zoals onderwijs en gezondheid. Als je dus aan de verkeerde kant van de kloof staat, wordt die steeds moeilijker te overbruggen. Invoering van een basisinkomen, een door de overheid aan iedere burger verstrekt vast maandinkomen, zou het begin kunnen zijn van het dichten van deze kloof.
Het basisinkomen moet hoog genoeg zijn om een waardige levensstandaard mogelijk te maken. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een universeel basisinkomen (voor iedereen, rijk of arm) en het gegarandeerde basisinkomen voor mensen die onder de armoedegrens terechtkomen en daar onvoorwaardelijk – zonder sollicitatieplicht of tegenprestatie – door de overheid bovenuit worden getild. Met een volledig basisinkomen komen alle bestaande sociale toelagen te vervallen.
Keuzevrijheid
Een basisinkomen biedt de mogelijkheid om zelf te kiezen wat je van je leven wilt maken. Het biedt de vrijheid om ‘nee’ te zeggen (tegen een bullshit job of een partner waar je afhankelijk van bent) of juist ‘ja’ (tegen een studie, vrijwilligerswerk of mantelzorg).
Ongelukkig zijn in je werk kan leiden tot demotivatie, stress, burn-out of bore-out en de kosten daarvan rijzen de pan uit. En zijn er sowieso nog wel genoeg banen voor iedereen als in de toekomst het meeste werk door robots gedaan wordt?
Bestaanszekerheid en gezondheid
De onzekerheid van (sluimerende) armoede leidt niet alleen tot stress, maar uit onderzoek blijkt ook dat arme mensen meer roken, minder sporten, meer drinken, een lager IQ hebben, minder goed opvoeden en vaker slecht eten. Uit experimenten blijkt ook dat arme mensen die een basisinkomen krijgen hun geld niet verspillen aan bijvoorbeeld drugs en alcohol, maar voedsel, kleren en medicijnen kopen en bedrijfjes opstarten.
Beperking administratieve lasten
Het huidige sociale stelsel met alle verschillende uitkeringen, toeslagen en aftrekposten is ingewikkeld, duur en fraudegevoelig. En de kosten om mensen weer aan het werk te krijgen lopen in de miljarden, terwijl uit onderzoek blijkt dat ruim de helft van dit soort programma’s geen of weinig effect hebben.
Groter inkomensverschil
De huidige uitkeringsgerechtigden ruilen hun uitkering als het ware in voor een basisinkomen, terwijl alle andere mensen er extra inkomen bij krijgen. Dat zorgt voor een groter inkomensverschil.
Mensen gaan minder werken
Willen mensen nog wel werken als ze gratis geld krijgen? Het dure basisinkomen moet betaald worden door mensen die werken. Omdat de overheid hogere belastingen moet invoeren om dat systeem te financieren, zou het mensen mogelijk de arbeidslust ontnemen.
Rijken en bedrijven trekken weg
Een basisinkomen voor elke volwassen Nederlander kost zo’n 155 miljard per jaar. Dit kan betaald worden door een verhoging van de BTW, bestrijding van internationale belastingconstructies, waar veel multinationals aan meedoen, of het verhogen van de vermogensbelasting. Hierdoor ontstaat een onaantrekkelijker klimaat voor bedrijven en welgestelden. Wat gebeurt er als zij hun biezen pakken?
Op de site van MaatschapWij staan de volgende artikelen over het basisinkomen:
Wat als we allemaal een basisinkomen hadden? Een utopisch kijkje in de toekomst
Vrijheid, gelijkheid en broederschap. Dankzij het basisinkomen
Gastblog: hoe geruststellend zou het zijn als we nu een basisinkomen hadden?
Het basisinkomen: hoe duur is gratis geld?
Meer lezen over het basisinkomen:
Basisinkomen van utopie naar realiteit, Pleidooi voor een bestaansgarantie voor iedereen, Jan Soons
Gratis geld voor iedereen, Rutger Bregman (in 32 talen vertaald).