Een handje gezonde bodem bevat meer micro-organismen dan er mensen zijn. Dit onzichtbare bodemleven zorgt niet alleen voor vruchtbaarheid en voedselproductie, maar ook voor waterretentie, biodiversiteit en koolstofopslag. Opgedreven grondprijzen zorgen er echter voor dat boeren de bodem noodgedwongen kapot maken. Danielle de Nie wil met ‘Samen voor grond’ en ‘Aardpeer’ systemische verandering in gang zetten. Het uitgangspunt: als we ons als bondgenoot van de bodem opstellen, is de bodem dat ook voor ons.
De grootste bron van biodiversiteit bevindt zich onder onze voeten, waar, binnen het ecosysteem van microben, bacteriën en schimmels, alles onlosmakelijk met elkaar verbonden is. Als we de bodembiologie met rust laten en haar de kans geven om te floreren, is ze in staat vrijwel alle ecologische crises op te lossen. Helaas doen we al decennialang het tegenovergestelde. De prijzen van landbouwgrond zijn door schaarste en speculatie zodanig opgedreven, dat ze niet langer in verhouding staan met het natuurlijk producerend vermogen van de bodem. Om meer oogst uit de grond te persen, wordt het bodemleven kapot gemaakt met chemicaliën en kunstmest.
“Een paar jaar geleden hadden we de plofkip”, vertelt Danielle de Nie, mede-initiatiefnemer van Aardpeer en de beweging Samen voor grond. “Inmiddels hebben we ook plofbroccoli’s en plofkolen. Onze gewassen worden letterlijk opgepompt met behulp van kunstmest, waardoor ze heel snel heel groot worden. Maar de voedingswaarde neemt navenant af.”
Al die kunstmatige toevoegingen belasten de natuur enorm. Van vervuild grondwater tot een te hoge stikstofuitstoot; de manier waarop we onze industriële landbouw hebben ingericht heeft niets meer te maken met het natuurlijk functioneren van ecosystemen.
Danielle: “Als we ons aan de klimaatafspraken willen houden met nul CO2-uitstoot in 2050, dan moeten we de komende tien jaar alles op alles zetten om van de bodem een zo groot mogelijke koolstofput te maken. Bovendien zijn we als mens direct afhankelijk van de bodem voor ons eten.”
De ondergrondse biodiversiteit bepaalt voor een groot deel de bovengrondse biodiversiteit, en andersom. Volgens Danielle gaan we het niet redden met kortetermijnbeleid, dat gebaseerd is op ‘minder slecht’. Om deze reden lanceerde ze onlangs samen met Aardpeer, Wij.land, Triodos Regenerative Money Center, Decade of Action, Stichting Grondbeheer en Herenboeren de beweging ‘Samen voor grond’.
Danielle: “Het is tijd dat de overheid aan de slag gaat met integraal politiek beleid, waarin het bodemleven centraal staat, zodat ook toekomstige generaties kunnen genieten van een vruchtbare en vitale bodem. Een cruciaal onderdeel daarvan zijn mechanismen die boeren in staat stellen om goed voor de bodem te zorgen. Er wordt steeds vaker gespeculeerd met landbouwgrond. Een deel van de Europese landbouwgrond is zelfs in Chinese handen. Hierdoor wordt deze grond steeds schaarser en duurder, waardoor het voor boeren vrijwel onmogelijk is om meer natuur-inclusief te werk te gaan. Door grond weer te waarderen naar zijn natuurlijk productieve vermogen, kunnen we deze ontmoedigende spiraal doorbreken.”
De stichting Aardpeer maakt landbouwgrond ‘vrij’ uit de markt door het te verwerven en bij de Stichting Grondbeheer onder te brengen – om het vervolgens beschikbaar te stellen aan natuurvriendelijke landbouwers. Deze boeren betalen een ‘natuurvriendelijke’ pachtprijs, gebaseerd op het voortbrengend vermogen van de grond.
Iedereen (van burger tot pensioenfonds) kan meehelpen om de grond aan te kopen door een obligatie, uitgegeven door Stichting Grondbeheer, te kopen. Het rendement op de obligaties is bescheiden, maar nog altijd meer dan wat de bank biedt. Bovendien is het vooral een investering in natuurlijk en sociaal kapitaal.
Je kunt passief obligatiehouder zijn, maar ook samenkomen in een vereniging van Aardperen, die allemaal medezeggenschap hebben over wat er met de grond gebeurt, uiteraard binnen de vastgestelde natuur-inclusieve kaders. Medezeggenschap is overigens geen mede-eigenaarschap, want het juridisch eigendom van de grond ligt bij de Stichting Grondbeheer. Daar gaat de grond in de kluis voor toekomstige generaties, waar die in principe nooit meer uitkomt.
Omdat de grond via Aardpeer voor een natuurvriendelijke prijs aan boeren wordt verpacht, is het vrijwel onmogelijk om een rendement te genereren als de stichting de grond tegen de marktprijs zou moeten aankopen. Vaak gaat het dan ook om landbouwgrond die al lang bij een boer in beheer is die geen opvolger heeft, maar het wel belangrijk vindt dat zijn levenswerk wordt voortgezet. Een andere oplossing is een overheidsinterventie. De Nie: “Op dit moment koopt de overheid miljarden aan landbouwgrond op om de stikstofproblematiek te lijf te gaan, terwijl ze ook initiatieven als Aardpeer zouden kunnen helpen door landbouwgrond af te waarderen en zo toegankelijk te maken voor biologische, biodynamische en regeneratieve boeren.”
Dit is een bewerkt artikel van de website van MaatschapWij, een project van De Publieke Zaak.