De coronacrisis en de partijversnippering zouden ons ernstig aan het denken moeten zetten of de kabinetsformatie niet moet worden aangepast, betoogt Mickey Huibregtsen in De Telegraaf : “Meer dan ooit is het na dit ontwrichtende coronajaar tijd voor een niet-partijgebonden kabinet.”
Hieronder de uitgebreide versie van het artikel in De Telegraaf
Meer dan ooit is na dit ontwrichtend COVID-jaar een keuze gerechtvaardigd voor een niet-partijgebonden kabinet, dat als team en op basis van deskundigheid een oplossing zoekt voor de uitdagingen van morgen. In plaats van een betrekkelijk willekeurige verzameling van politiek geacheveerde mensen, die hun sporen verdiend hebben in de partijhiërarchieën.
Een succesvol leiderschap van onze maatschappij vraagt een competent team, een krachtige leider en een samenhangende visie, die op brede steun in onze maatschappij en in de Tweede Kamer kan rekenen. Het vraagt ook vooral een bereidheid om moeilijke onderwerpen gezamenlijk aan te pakken en een vermogen om een visie om te zetten in praktische stappen. De huidige randvoorwaarden voor samenstelling van een kabinet voldoen op geen enkele manier aan deze vereisten.
We moeten bereid zijn om onze traditionele politieke ballast nu eens over boord te zetten. Dit betekent, dat we binnen onze constitutie naar nieuwe praktische wegen moeten zoeken om aan de randvoorwaarden voor succesvol leiderschap van ons land te voldoen. Daartoe zijn de volgende stappen wenselijk:
Stap 1: Visionair leiderschap
Elk ondernemen -ook dat in het landsbestuur- begint met een “leider”, die
Ontbreekt één van deze dimensies dan is de excursie eigenlijk al bij voorbaat mislukt.
Als u ons toestaat, gebruiken wij voorlopig even “zij” voor deze leider in het volgende betoog om een eerste breuk te maken met belemmerende tradities en nu geen voorkeur uit te spreken.
Deze leider is de beoogde minister-president. Zij wordt tot deze functie uitgenodigd zonder enige “last of ruggespraak”. Zij formuleert de uitgangspunten voor de verdere kabinetsformatie en consulteert daartoe alle partijleiders naast andere door haar als deskundig ingeschatte mensen binnen en buiten het politieke systeem.
Stap 2: Competent team
De beoogde minister-president maakt een keuze voor de departementale indeling en bepaalt daarmee de omvang en de gewenste samenstelling van het door haar te formeren team. Hoewel haar keuze in dit traject volledig vrij moet zijn ligt het voor de hand, dat zij begint met een beperkt aantal spelers, die zij in ieder geval als onderdeel van haar kabinet wil zien. Met deze voert zij de volgende stappen in het proces uit.
Op basis van een zorgvuldige evaluatie komt zij tot de samenstelling van een door haar geprefereerd team. Uitgangspunt daarbij is dat alle door haar uit te nodigen kandidaten, evenals dat voor haar het geval is, vrij zijn van enige “last of ruggenspraak”.
Bij het selecteren van de kandidaten komen de volgende overwegingen ter sprake:
Stap3: Samenhangende Visie
Wanneer op deze wijze een potentieel team is geformeerd – of in ieder geval een substantieel deel daarvan – komt de fase waarin een samenhangende visie wordt geformuleerd. De visie bestrijkt het gehele terrein van politieke, economische en maatschappelijke ambities in hun samenhang.
Nadruk daarbij ligt op doelmatigheid van de overheid in het bewerkstelligen van deze ambities. Het kabinetsakkoord wordt gekenmerkt door:
Dit “kabinetsakkoord” dient door de beoogde leden van het kabinet onvoorwaardelijk onderschreven te worden. Wel wordt expliciet ruimte gelaten voor aanpassingen in de toekomst op basis van nieuwe gegevens en nieuwe inzichten.
Stap 4: Brede steun
In de laatste stap van dit nieuwe proces wordt het geheel van beoogde kabinet samenstelling en “beleidsplan” ter beoordeling aan de Tweede Kamer voorgelegd.
Wanneer de Kamer haar brede steun voor een nieuw kabinet uitspreekt kan daarna het proces van amendering beginnen, met als voordeel dat de beoogde regering vanuit een sterke positie kan handelen en niet hoeft te zwichten voor een in haar ogen onverstandig voorstel uitsluitend om het kabinet overeind te houden.
Het is essentieel een duidelijk politiek onderscheid te maken tussen onze Tweede kamer en ons Kabinet. De tweede Kamer is onze volksvertegenwoordiging, waar de ultieme macht is ondergebracht. Het Kabinet is ons leiderschapsteam, dat onder toezicht van de Tweede Kamer er het beste voor ons land uithaalt. Dat zijn twee significant verschillende rollen, die beide respect en aandacht verdienen
Naar analogie van wat bijna elke product-reclame tegenwoordig stelt, zou je kunnen zeggen: een nationaal kabinet, u bent het waard.
Mickey Huibregtsen
Voorzitter De Publieke Zaak